Çanakkale’nin Ezine ilçesi Dalyan köyü sahili yakınındaki sakat Roma kolonisi Alexandria Troas Antika Kenti’nde dönüş ışığına çıkarılan 2 bin 200 yıllık çokça katlı çarşı yapısının bölge ticaretindeki önemi araştırılıyor.

Kültür ve Turizm Bakanlığının izin ve desteğiyle, Türk Gün Kurumu, Ezine Belediyesi ve ana sponsor İÇDAŞ AŞ’nin sağladığı imkanlarla gâh üniversitelerden bilgi insanlarının katkıda bulunduğu çarkıt liman kentindeki kazıyla ilişkin çalışmalar sürüyor.

Ankara Üniversitesi Kazı Bilimi Bölümü Akademisyen ve Hafriyat Başkanı Prof. Dr. Erhan Öztepe ile ekibince bu yıl 5 Temmuz’üstelik başlayan icraat kapsamında iki kapısı mevcut haddinden fazla bükülmüş çarşı yapısının şişman bölümüne ulaşıldı.

Öztepe, AA muhabirine, 2010 yılında devraldıkları kazının 12’nci döneminde bu yıl balaban bilgi ve buluntulara ulaştıklarını söyledi.

Aşağı agora bölgesinde ilk defa Alman arkeologların kısmen araştırdığı alanlarda henüz geniş çaplı düzentileme etme imkanı bulduklarını belirten Öztepe, “12 yıldır okunabilen namına güney kısmında araştırı yaptığımız çarşı yapısının bu kat şimal kısmında akıbet iki yıldır yaptığımız çalışmalara devam ettik.” dedi.

Öztepe, bu çarşının Alexandria Troas ve arkeologlar için haddinden fazla majör olduğunu vurguladı.

Bu yapının özelliklerine değinen Öztepe şunları kaydetti:

“Bölgede bilindiği kadarıyla haddinden fazla eğik çarşı yapısı benzeri bir tane Alexandria Troas’ta gözüküyor. Anadolu’bile bittabi Manisa’da ve Aydın’da dahi bu soy çarşı yapıları var, çok katlı olarak. Bunlar bire bir anlamda o dönemin bugünkü karşılığını anlatmak icabında alışveriş merkezleri şeklinde bakım veriyor. Antik AVM’ler diyebileceğimiz tıpkı çarşı bu. Geçtiğimiz yıl bu yapının yeryüzü kuzeyinde zat içinde sınırlanmış bir mekanı açığa çıkarmıştık. Bu sene muhtemeldir kim elan tabanına ulaşamadığımız kuzeydeki dükkanı kazmaya başladık. İklim şartlarının değişmesi dolayısıyla çarşı yapısının bu dükkanında tabana ulaşamadık ama gelecek sene herhalde evvel etapta bu tabana erişme şansımız olacak. Bugüne kadar devam fail çarşı yapısı çalışmaları bütün formaların garp cephesi süresince uzanan koşa bükülmüş olduğunu gördüğümüz, hatıl yuvalarından ve derinliğinden de tahminî 6,5-7 metre derinlikte. Yer azından şu andaki veriler ışığında bunu söyleyebiliriz.”

Tamam granit sütunların ihraç edildiği kocaman bire bir liman kenti

Prof. Dr. Öztepe, nahiye ticaretiyle ilgili mehabetli bilgi ve buluntulara ulaşmayı hedefledikleri çarşının bulunduğu alanın bina stoklarından oluştuğu bilgisini verdi.

Gelecek yıldan itibaren zengin benzeri mimariye ehil çarşı yapısının dükkanlarını dolaşma ışığına çıkarmayı hedeflediklerini bildiren Öztepe şöyle bitmeme etti:

“Benzeri nöbet bura Şimal Ege’deki koca liman yerleşimlerinden biri ve tığ 400 yıl süresince literatüre geçmiş olan eksiksiz granit sütunların ihraç edildiğini biliyoruz. Akdeniz’in sunma batısı genişlik kuzeydeki Afrika’daki Roma yerleşimlerine kadar, Gün Doğusu Akdeniz de karışma gelmek üzere. Benzeri kere bu, kenti çok bunaltıcı anlamda tıpkı zenginleştirmiş. Tabiatıyla Karadeniz’den Akdeniz’e uzanan deniz rotası üstünde cesim bire bir noktada, stratejik bire bir liman. Çok balaban olmasa da kestirmece 40 bin metrekare büyüklüğünde bağırsak liman, 25 bin metrekare birlikte aut liman. Yani kısaca 70 bin metrekarelik bire bir alana yayılıyor liman. Tabii kim çokça devasa Roma limanları var Akdeniz’üstelik ama Alexandria Troas Limanı ölçülü ölçekte ancak fonksiyonel olarak çok deli dolu tıpkısı liman. Buradan mukavemetli çokça yere dış satım yapılmış. Yalnız granit olduğunu düşünmüyoruz. Herhalde zaman da arkasındaki arazileri kullanarak kimi tarımsal girdiler birlikte saraka konusuydu. Limandan başka şeyler dahi ihraç ediliyor olmalıydı. Bu bize balaban tıpkısı aksata imkanının olduğunu gösteriyor. Yani toprak niçin hakeza aynı çarşı yapısına bozukluk topluluk? Burada önümüzdeki yıllarda çalışmalarla eğer dokunulmamış katmanlara ulaşırsak bu dükkanların süresince birlikte satıldığıyla ilişkin kitabe bulursak daha domuzuna olacak.”

Öztepe, sonuç yıllarda sikkeler üzerine çalışan uzmanların yaptığı araştırmalara ve aktardığı bilgilere bakarak, güneyde Aydın’a, kuzeyde Balkanlara uzanan bölgede kâin paraların Alexandria Troas’ta basıldığını belirtti.

Bu durumun, bölgenin çokça degaje tıpkısı coğrafya ile ticari ilişkisinin olduğunu gösterdiğine değinen Öztepe, “Bunu biz antrparantez çarşı yapısının önünde bulduğumuz ticaret amforalarından de bunların türleri üzerinden birlikte tespit edebiliyoruz. Söz Gelimi Rodos, Sakız Adası amforaları belirleme edildi. Bunlar Bizans’ta deniz tarafından haddinden fazla ayrımlı noktalardan mahsulat geldiğini birlikte gösteriyor.” dedi.

Öztepe, çarşı yapısının Helenistik dönemde kurulup Roma’da de faaliyetini sürdürmüş olabileceğini sözlerine ekledi.