– Beyaz Zehir Mühendisi Zorlu Eğlek: “Yeraltında üstelik yeryüzünde birlikte kazaların hepsinde aynı boşlama vardır”

1992 yılında Zonguldak- Kozlu’daki grizu faciasını güçlü eroin mühendisi Metin Han yaşananları değerlendirdi

Dokuz Canlı Han:

“Bu görüngü bana 3 Mart 1992 yılında Zonguldak Kozlu’da yaşadığımız 263 madencimizi kaybettiğimiz balaban gruzi faciasını hatırlattı”

” Türkiye’üstelik öz işleri dışındaki işlere karışarak kargaşa ortamı bina etmek isteyenler var”

TRABZON – 1992 yılında Zonguldak-Kozlu’daki grizu faciasını kıvrak, Türkiye Maden Kömürü Kurumu’nda 38 yıl görev yaptıktan sonraları tekaüt namına Karadeniz Teknik Üniversitesi Beyaz Zehir Mühendisliği Bölümü’nde mühendis adayları ile tecrübelerini paylaşan eroin mühendisi Metin Eğlek, Bartın’ın Amasra ilçesinde geçmiş meydana mevrut beyaz zehir ocağındaki grizu patlaması ile ilişkin yaşananları değerlendirdi.

Bartın’ın Amasra ilçesinde meydana mevrut maden ocağındaki patlamada 40 madencinin hayatını kaybetmesinin bire bir madenci adına kendisini de üzdüğünü tamlayan beyaz zehir mühendisi Mukavemetli Eğlek (66), “Bu fenomen bana 3 Mart 1992 yılında Zonguldak Kozlu’daki yaşadığımız balaban gruzi faciasına akıllara getirdi. 263 madenci kardeşimizi kaybettik. O yıllarda ego Zonguldak-Kozlu müessesinde canlı fariza yapıyordum. Çektiğimiz acılarımızı tığ biliriz, aylarca yıllarca yaşadıklarımızı biz biliriz” dedi.

Konak “Beni üzen bu olayın beraberinde madencilik dışında ara sıra sevimli ve kuruluşların bu kabil olaylarda etken bildirme etmesidir. Madencilik madencilerin işidir. Türkiye’de bazı kesimlerde öz işleri dışındaki işlere karışarak kaos ortamı oluşturmak isteyenler var. Akşamki olayın önceki andan beri benzeri grizu faciası olduğu galiba.” diyerek konuştu.

Grizu patlamasının oluşumu ile ilişkin vukuf veren Konak “Kömür içindeki bataklık gazı gazının hariç çıkması sırasında havayla birleşmesi grizu gazını meydana getirir. Siftinlik bir ısı kaynağı ile buluşması patlamasına etken evet. Bu ısı kaynağı madende beğenilen elektrikli aletlerden kaynaklanabilir. Bu aletlerin hepsinin anti grizulu olması geçişsiz. Kazı esnasında taş yere çarptığında kazma ile yapılan ayrımsız muamelat sırasında sâdır benzeri yalaz patlamaya neden türlü. Oradaki bire bir arkadaşımız sigara içiyor olsa bile bundan çıkma benzeri ızdırap dahi grizunun patlamasına etken kabil. Bu grizu patladığında şişman aynı ısı meydana getirebilir. Bu ısı 300-500 derecelik değerlere varabilir. İlk ölümler patlamanın olduğu yerde yaşanır. Coşkunluk bu patlamanın neticesinde ortaya çıkmıştır. Bu grizu yüzde 4,5 ile yüzde 14,5 oranları arasındaki değerlerde patlar. Bu hangi demektir 100 metreküp havanın içre 4,5 metreküp metan gazı oranı varsa yüzdelik 14,5 oranında metan varsa bu oranlar arasında ısı kaynağı ile kontak ettiğinde patlar” şeklinde konuştu.

“İhmalin olup olmadığı yapılacak sormaca sonrası ortaya menfaat”

Türkiye’nin Maden Kömürü Kurumu’nun rastgele cins teknik donanıma sahip olduğunu hatırlatan Konak “Istihsal yapılan birimlerde albeni istasyonlarında değme çeşit gazı ölçen sensörler vardır. Sensörler aldıkları bilgiyi yeryüzündeki istasyona iletirler. Oradaki memur arkadaşlar lazım müdahaleyi yaparlar ve boşaltılması müstelzim yerlerle ilişkin ekiplere boşaltılması yönünde bilgi verir. Akşamki bu olayda bunların yaşanıp yaşanmadığını bilemiyoruz. Metan sensörleri yukarıya uyarıyı verdi mi vermedi mi ‘ Sensörler kenef mudur kalibre ayarları yapılmış mıdır ‘ İstasyondaki ihvan sensörlerden mevrut bilgiyi mukteza ilişik birimlere ulaştırmışlar mıdır? Ocaktaki arkadaşlara zaruri uyarı yapılmışmıdır? Bilemiyoruz. Bu fakat yapılan soruşturma neticesinde ortaya menfaat” ifadelerini kullandı.

Amasra müessesindeki kömürlerimiz doğal gaz içeriği açısından çokça erdemli oranlara topluluk olduğuna dikkan calip eroin mühendisi Dayanabilen Han, açıklamalarını şöyle sürdürdü:

“Burada bizim olduğumuz yıllarda üretim yerlerindeki kömür çokça anif olduğu için kömürün kazılacağı yerde delip delip dinamit patlatarak kömürü gevşetirlerdi. O şekilde ilerlenirdi. Serencam yıllarda bu madenlere mekanize kazı geldi. Burada emek yapılırken metan gazının önlenmesi amacıyla akaçlama edilmesi geçişsiz. Bunun yöntemleri var. evet arına kısmi metan sondajı yaparsınız. ya de tavan taşına sondajlar yaparak hazırladığınız panonun içindeki metanı alırsınız veyahut çok elan pahalı envestisman müstelzim bir sistem olan yeryüzünden sondajlar yaparak bilcümle havzanın içindeki damarları drene ederek yeryüzünde bu metan gazını değerlendirmeye gidersiniz. Acun üstünde bataklık gazı gazı değerlendirilmesi gereken bir gazdır. Bunların yapılıp yapılmadığını bilemiyoruz. Amasra-Bartın arasındaki kömür rezervleri çokça varlıklı olduğundan burada kurumumuz vasıtasıyla bizim dönemimizde benzeri bataklık gazı tefcir ihalesi yapılmıştı.”

“Metan gazı patlamasından sonra sunma büyük öfke kömür patlamasıdır”

“Metan gazı patlamasından bilahare yer şişman nâr kömür patlamasıdır” diyen Dokuz Canlı Eğlek, şu bilgileri paylaştı:

“Bataklık Gazı gazı patlamasından sonradan kömür patlaması olursa bunun önüne artırmak gibi değildir. Bu eş birçok kilometre dördül bire bir alansa gelişigüzel tarafı etkileyebilir. Göçüklere birlikte illet gibi. Burada tıpkısı kömür tozu patlaması olmadı. Dernekevi bire bir grizu patlaması ve bunun neticesinde çıkan yangının havaya karışarak zehirli karbonmonoksit gazını oluşturarak işçilerin boğularak ölümlerine sebep oldu. Bu yangının yayılmasını çelmek üzere üstelik ocaklarımızda taş tozu ve su barajlarının yapılması gerekir. Bunların birlikte yapılıp yapılmadığını bilemiyoruz. Galeri süresince tabanlar boyunca taş tozu tozu (beyaz kireç taşı) serpilmesi gerekir. Patlama olduktan sonraları yapılacak olan muamele tahliye ekiplerinin ocağa girerek canlı gaileli arkadaşları boşaltma ettikten sonra düşüncesiz kalan yerlere derinliklere ulaşarak anlayışsız kalanları boşaltma edilmesi gerekir. Bu o kadar olay bir uzanım değildir. Ilk öncü ekiplerin gidip duruma bakıp akse masasına vukuf vermesi ondan bilahare himmet başlatılması gerekir. Bunlar banko yapılmıştır. Başlarındaki arkadaşlar deneyimli arkadaşlarımız. Yangınların söndürülmesi amacıyla zaruri icraat yapılmıştır. Çokça iri bire bir yangın varsa ise biricik yapılacak hareket o yeri o madeni kapatmaktır, tamamen havayla teması açmak ve yangının sönmesini çıkarmak gerekir. Hakeza tıpkısı durumda içerde kalan arkadaşlara tek engelleme yapılamaz.”

“Baltalama olma ihtimali muvaffakiyetsiz”

Zorlu Eğlek, baltalama ihtimalinin söz konusu olamayacağını de belirterek “Baltalama olma ihtimali sıfır fakat basit ayrımsız tedbirsizlik gibi. O kıvılcımın sebebi nedir ona hastalık olan görüngü nedir? Bataklık Gazı deranj sistemleri çalıştı mı ‘ Sensörler çalıştı mı’ çalıştıysa yukarıya zaruri uyarı verdikten sonra havalandırma faal hale getirilerek oradaki metan bertaraf edilmeye çalışıldı mı ‘ Bunlar koskocaman. Yeraltında bile yeryüzünden dahi kazaların hepsinde tıpkısı boşlama vardır. Oldukça tıpkısı tedbirsizlik vardır. Kimseyi itham etmek istemiyorum. Şu ihmal edildi bu ihmal edildi gitmek istemiyorum. Bu patlamaya bozukluk olan ısı kaynağı nedir’ Cümbüş motorundan tıpkısı zayıf geldiyse bu hayatiyet motorunun bakımı mamul mıdır? Yeraltına gönderilen bire bir aletin anti grizulu olması gerekirken buna bakılmış mıdır? Yangını çelmek üzere su barajları mamul mıdır? Bunların hepsine bakılması, hepsinin incelenmesi lazım” dedi.

“Kömür madenciliği madenciliğin genişlik zor kısmı”

Kömür madenciliğinin madenciliğin genişlik tahakküm kısmı olduğunu vurgulayan Han “Enerjide Rusya- Ukrayna savaşı ile birlikte Avrupa’de ayrımsız doğalgaz sorunu ortaya bundan sonra. Önceki yıllarda kömür üretimini bırakmış olan Almanya-İngiltere gibi ülkeler tekrar kömür madenlerini çalıştırmaya başladılar. Bizim elimizdeki Zonguldak bölgesindeki kömür madenleri dünyada mahdut kömür madenleri arasında. Erişmiş mühendislerimiz var. Ülkemize 80 yıl kadar götürecek benzeri rezervimiz var. Tahtelbahir çalışmaları birlikte yapılırsa bu natürel kaynakları ülkemize vermek zorundayız. Zonguldak’taki madencilik meşakkatli madencilik. Halk emeği ile yapılan madencilik. Bozukluk zira Zonguldak havzası çok iri tektonik hareketler sonucunda oluşmuş tıpkı düzlük. Zaman Ukrayna’daki Donetsk havzası üzere değil, Almanya’daki, Çin’deki kömür ocakları kadar buralara herhangi bir nev mekanize sistemi sokabiliyorsunuz mütecanis ayrımsız yapıda kömür damarları. Biz birlikte ise tamamen âdem gücüyle çalışmak zorunda kalıyorsunuz illet zira haddinden fazla balaban tektonik vaziyetler yaşamış bu havzanın oluşumu. Dünyadaki emsallerine göre tahakküm tıpkı toprak. Haricen mevrut uzmanlar gördüklerinde hayretlerini tabir ediyorlardı. Elimizdeki madenlerin kıymetini bilmemiz gerekiyor” ifadelerini kullandı.