Mevsimsel ekincilik işçileri, Türkiye’nin ciharıyek birlikte karşı teri dökerek üretime ulama sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta ülke ekonomisine koca katkıda bulunan Gün Doğusu ve Güneydoğu Küçük Asya kentleri, âdem gücüyle birlikte üretime destek veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan sonradan üçüncü tam saha alan Şanlıurfa’da de gâh aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, çok sayıda ev de evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Sazak’den Ordu’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya kadar Türkiye’nin ciharıyek köşesine her an toprak ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde iğ, yerfıstığı, soğan, sarımsak, kayısı, lamba karpuzu, şeker hastalığı pancarı, patates, çilek, biber, fasulye, günâşık, domates, elma, üzüm ve fındık kabilinden ürünlerin hasat veya çapalama işlerini eden işçiler, kurdukları çadırlarda kent yaşamı ve teknolojiden uzak sürdürmek zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri üzere çokça sivri gören tarım işçilerinin bu dirim koşullarından çocukları birlikte etkileniyor. Kavurucu hamam altında günde kimi vakit 12 saat çalışmak zorunda kalan ekincilik işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan sonra site değiştirerek mevsimine bakarak ikinci, başkaca üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her sene eş ayından itibaren başladıkları yolculukta geçmiş durakları Çukurova olan tarım işçileri, burada seralarda ve lamba karpuzu fidesi ekiminde çalışıyor, arkası sıra yerfıstığı hasadı amacıyla Osmaniye’ye, soğan hasadı için Amik Ovası’na, hububat, pancar, nohut ve patates hasadı amacıyla İç Küçük Asya’ya, domates hasadı amacıyla Ege’ye, sarıerik hasadı için Malatya’ya peşi sıra fındık hasadı amacıyla Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın ilk ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu markajcı tarım işçilerine, alelumum çocukları bile eşlik ediyor. Gittikleri bölgelerde otağ veya konteynerlerde artan işçilerin ağızlarından sâdır kuma küçümseme ise “Savuşturmak parası için” oluyor.

Tarım işçileri, akıbet yıllarda Antalya ve Mersin’e üstelik seralarda hizmet etmek üzere gidiyor.

“Türkiye’birlikte 2 milyona andıran mevsimsel gezmen ekincilik işçisi var”

Harran Üniversitesi Haber Yazın Fakültesi Coğrafya Bölümü Lehçe Coğrafya Asıl Fen Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Puan, AA muhabirine, mevsimlik tarım işçiliği ve göç üzerine detaylı yıllardır akademik icraat yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde tarım sektöründe 1,1 bilyon kişinin aksiyon gücüne gerekseme duyulduğunu, bunun 450 milyonunun mevsimsel tarım işçisi gücünden karşılandığını tamlayan Fakül, “Türkiye’da istihdam edilen kısaca 32 milyon kişiden 5-6 milyonu ekincilik sektöründe düz almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise mevsimsel gezmen ekincilik işçileri oluşturuyor.” dedi.

Fakül, mevsimsel gezmen tarım işçilerinin özlük içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani kendi yöresinde amma evini infirak ederek zamanının büyük benzeri kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Gayr ise ailesiyle el dışına çıkanlar kim bu mehabetli aynı sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını kendi evleri ve illeri dışında eylemek amacıyla yola çıkarlar. Çabucak ayrımsız yöreye de gitmezler mobilize ayrımsız dirim sürdürürler. Örneğin Malatya’ya kayısıya elan sonradan Karadeniz’e fındığa, İç Anadolu’bile şekerpancarına, Çukurova’bile pamuğa, Akdeniz’de narenciyeye, Ege’birlikte ise üzüme giderler. Yani yılın az daha şişman bire bir kısmını kişi hayat alanları dışında geçirirler.” diye konuştu.

Mevsimsel gezmen ekincilik işçilerinin herhangi bir sene okullar kapanmadan umum ocak fertleriyle bulundukları yeri tecezzi ettiklerini söyleyen Benek, şöyle devam etti:

“O nedenle elimizde sayıya ilişik kesin benzeri olgun bulunmamaktadır fakat pandemiyle gelişigüzel sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’dahi iklim dışına çıkmak zorunda artan sezonluk tarım işçileri pandemiden affedilmiş tutuldu ve cevaz alarak mülk dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında de bir azalma oldu, yani huzursuz olanlar o anda Kovid-19 olanlar aynı kısmı gidemedi amma buna rağmen 2020’bile resmi cevaz alarak Şanlıurfa dışına çıkan sülale sayısı 27 bin civarındadır. Bütün aile fertleri dahil edildiğinde ortaya çıkan resim 160-170 bin tarım işçisine tekabül ediyor. Şanlıurfa’de bilcümle sülale fertleri karışma edildiğinde toplam sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite bire bir yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Fakül, Türkiye genelinde sezonluk tarım işçisi üstüne azrail ve donör bölgelerin belirtik ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“Sunu çokça Şarki ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri yeryüzü fazla mevsimsel tarım işçisinin olduğu bölge namına karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Rum Bölgesi’nde üstelik olduğunu söyleyebiliriz. Mevsimlik tarım işçisi düzlük bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Rum şekerpancarı, Çukurova pamuk ve ayrıksı sebzeler, Ege’dahi üzüm kabil ürünler… Kafile veren ve düzlük bölgelerde böyle aynı mobilizasyon var. Yani mobilite bire bir yaşamdan bahsediyoruz. Gelişmiş ülkelerde mevsimlik tarım işçisi mobilizasyona geçe haddinden fazla anif ve net benzeri şekilde çocuklar karışma edilmez amma Türkiye’bile haddinden fazla çıplak ve net tıpkı şekilde karı fertleri hepsi karışma edilir. Yani henüz kapanmadan torunlar okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’birlikte 5-6 milyon yaşama ekincilik sektöründe çalışırken, hem mahalli hem gezici kendisine bakıldığında 2 milyona mümasil tıpkısı mevsimlik ekincilik işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati calip il da Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu büyüklüğünde erdemli olması oldukça düşündürücüdür. Zira ekincilik potansiyelinin en faziletli olduğu illerden biri.”

Seyyah ekincilik işçilerinin mücahede takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan atılmak için Güneydoğu’dan Türkiye’nin ciharıyek yanına çalışmaya giden gezgin tarım işçileri, yekpare yılı neredeyse memleketlerinin dışında fiilen geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan mevsimsel tarım işçisi toprak kayması almazken, bu illerden Türkiye’nin ciharıyek yanına iştirakçi gidiyor.

Gezmen tarım işçilerinin say takvimi ise şöyle:

Aile: Karpuz fidesi ekimi (Adana)

Gücük Ay: Brokoli, Karnabahar (İzmir)

Mart: Erik (Mersin Ağacı)

April: Şeftali, çilek (Mersin Ağacı), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-budala (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Lamba Karpuzu, kumpir, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), çükündür çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Ayçiçeği, sarımsak, çükündür (Aksaray), kiraz (Adana), kayısı, lamba karpuzu, kavun (Mersin Ağacı), enginar (Sakarya), sarıerik (Manisa), sarıerik, karpuz (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve görgüsüz (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Temmuz: Kayısı (Malatya), hububat (Konya), göveri ve sonuç (Afyonkarahisar), üzüm (Mersin), benzen mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, karpuz, marul, şeftali (Bilecik), domates, patates (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), sarıerik (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, çükündür (Karaman), turunçgiller (Adana-Mersin Ağacı), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Kalabalık-Trabzon), üzüm (Manisa), günebakan, domates (Kayseri), nohut, ayçiçeği, soğan, şeker hastalığı pancarı (Yozgat), patates ve soğan (Amasya), lamba karpuzu-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), ayçiçeği (Bursa), arık fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik günebakan (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), görgüsüz, soğan, domates (Ankara)

Ilkgüz: Günâşık (Veca), patates (Sivas), kumpir, elma, fasulye (Niğde), kumpir (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, sıska fasulye (Bitlis), darı, çükündür, gün çiçeği (Kütahya), Ceviz (Balıkesir), çükündür, domates (Eskişehir), yağlık gündöndü (Konya), biber (Kahramanmaraş), Antep Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Ekim: Zeytin (Sazak-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), parafin helvacı kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), dinç fasulye (İzmir), şeker pancarı (Sivas), gündöndü (Muş), kumpir (Ilk Teşrin), akdarı, günâşık, soğan, kumpir, balkabağı (Eskişehir), çükündür (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Son Teşrin: Turp (Osmaniye), al gözleme (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), akdarı (Konya), Trabzon Hurması (Adıyaman)

Mabeyin: Yeregeçen (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Okumuş), marul ajur şeş (Bilecik)