MESUT VAROL/ŞENER TOKTAŞ – Küresel abuhava değişikliği ve yağışların azalmasıyla oluşan susuzluk, Van Gölü’nün su seviyesinde düşmeye neden oldu.
Geçen yıllara kıyasla sıcaklığın yükselmesine sınırlı buharlaşmanın artması nedeniyle Van Gölü’ndeki akarsu çekilmesi bitmeme ediyor.
Suyun sığ olduğu noktalarda çekilmenin vahim boyutlara ulaşmasıyla Van’ın Edremit, Gevaş, Erciş ve Muradiye ile Bitlis’in Tatvan ilçesindeki kıyılarda binlerce yılda oluşan mikrobiyalitler, tarihi kalıntı ve iskeleler ortaya çıktı.
“1992-1993 yıllarında su düzeyi aktüel seviyenin kestirmece 3-4 metre üzerindeydi”
Eksperlik alanı coğrafya olan Bitlis Aziz Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necmettin Elmastaş, AA muhabirine, dünyada ve Türkiye’nin gayrı bölgelerinde olduğu kabil Van Gölü havzasında bile toptan ısınmanın etkisini göstermeye başladığını söyledi.
Van Gölü’nün geçmişine bakıldığında, su seviyesinin yıllara ve dönemlere bakarak değiştiğini anlatan Elmastaş, şöyle konuştu:
“Umumi anlamda cezir ve yükselmeler yaşanmış ama sonsuz tıpkı yücelme eğiliminde ergin. Bazı yıllarda taşkın yücelme meydana mevrut. 1992-1993 yıllarında çok elan erdemli tıpkısı seviyeye çıkma ve gâh kıyılar Kıran Bölgesi zar edilmişti. 1992-1993 yıllarında su düzeyi aktüel seviyenin kestirmece 3-4 metre üzerindeydi. Yıllar süresince bu azaldı. Serencam iki yılda biraz metre üzere haddinden fazla ciddi aynı düzey alçalması var. Gölün çevresinde alçalmayı görebiliyoruz. Ilkin hiç görülmeyen iskelelerin ayak kısımları, mikrobiyalitler bugün suyun yüzeyine intişar durumda. Bu seviyenin çokça alçaldığını gösteriyor.”
Van Gölü ve çevresini mugaddi en majör faktörün yağmur ve temel suları olduğunu anlatım fail Elmastaş, şunları kaydetti:
“Yağışların azalması ve sıcaklığın artmasına sınırlanmış elan fazla buğulaşma olduğunda düzem düşüyor. Meydan altı ve sulama alanlarıyla ilişik çalışma yaptık. Yabani Armut, Adilcevaz ve Erciş çevrelerindeki çalışmalarımızda, bölgede binlerce tetebbu kuyusunun açıldığını ve suyun aşkın kullanılmasıyla seviyenin düştüğünü gördük. Gölleri mugaddi bazı kaynakların kuruma noktasına geldiğini tespit ettik. Bu bile seviyenin düşmesine ayrımsız deli dolu adına anlatım edilebilir. Yağışın azalması, beşeri nedenlerle kâh kaynakların kuruma noktasına gelmesi, sıcaklığın artması bu neticeyi verdi.”
“Gölün yüzeyinde küçülme devam edecek”
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yazın Fakültesi Coğrafya Bölümü Akademisyen Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu bile global ısınma zımnında akarsu kaynaklarının her an kurumaya başladığını belirtti.
Sonuç 30 yıldır Van Gölü’nün alan kaybetmeye bitmeme ettiğini anlatan Alaeddinoğlu, “Maatteessüf artık bile ricat süreci bitmeme edecek. Van Gölü’nün tekrar satıh alanında bir genişleme evet üstelik göl seviyesinde benzeri yükselmenin yaşanabileceğine ilişik tek bulgu yok zira yağışların ve buharlaşmanın şekli ile miktarı değişti. Sakıt yağmur azaldı, bulunan su kaynaklarının tıpkı kısmı buharlaşmayla kayboldu. Evvelden kar şeklinde düşen yağışlar meydan şeş sularını beslerken çıktı nesep sularını besleyemiyor. Dolayısıyla baran şeklinde düşen yağışlar eğim doğrultusunda göle akıp arkası sıra buharlaşıyor. Yani gölü mugaddi şişman kaynaklar daha çok gölün aleyhine işliyor.” şeklinde konuştu.
Bundan ahir süreçte hele akarsuların döküldüğü sığ alanlarda çekilmenin bitmeme edeceği uyarısında mevcut Alaeddinoğlu, şöyle bitmeme etti:
“Gölün yüzeyinde küçülme bitmeme edecek. Şu dakika Van Gölü’nün bir nice alanında tıpkı eski yılın bucak çizgisinden belki yüzlerce metre istifa yaşandı. Küresel ısınmayla ilgilendiren bulgular ati sürecin çokça elan meyus olduğunu gösteriyor. Yani mıntıka küresel ısınmanın etkilerinden inatçı etkilenecek. Bu birlikte akarsu kaynaklarının adım adım tükenmesine veya alan kaybetmesine kez açacak. Geçmişte medeniyetlerin göl kıyısında inşa ettiği yapılara artık ulaşacağız. Göl çekildikçe daha ilk liman, iskân yeri adına geçer not alanların tümü açığa çıkacak. Bunlar birer tarihi derece namına deme kazanacak.”
