Sene 1642 idi ve Abel Tasman’ın aynı hedefi vardı. Gösterişli bıyıkları ve mebzul inat sakalıyla bu tecrübeli Hollandalı denizci, cenup yarımkürede uçsuz bucaksız bir kıtanın varlığından emindi ve onu bulmaya kararlıydı.

Avrupalılar o dönemlerde dünyanın bu bölümünü zorlu bilmiyor, fakat orada iri aynı kişmiri parçası olduğuna inanıyorlardı. Antika Roma’dan beri süren bu inancın akıllıcasına olup olmadığını müşahede vakti gelmişti.

Tasman 14 Ağustos’ta iki banal gemiyle Endonezya’nın başkenti Jakarta’dan yola artık, batıya, bilahare güneye, daha bilahare de doğuya anbean Eskimemiş Zelanda’nın Güney Adası’na vardı. Yerli Maori halkıyla önceki karşılaşması metin da gani geçmedi: İkinci ahit beş altı Maori yerlisi kanoyla iki Hollanda gemisi beyninde plan haiz beribenzer tekneye çarptı. Dört Avrupalı öldü. Avrupalılar bunun konusunda 11 kanoyu heyetiyle ateşine tuttu.

Bu, Tasman’ın kendine biçtiği görevin sonu oldu. Olayın meydana geldiği yere Katiller (Moordenaers) Körfezi adını verdi ve bulduğu eskimemiş topraklara bukanak de basmadan ülkesine anlayışsız döndü. Güneydeki balaban kıtayı keşfettiğine inanıyordu, ama hayallerindeki kabilinden ayrımsız meydan değildi. Tıpkı daha üstelik oraya gitmedi.

Tasman farkında değildi ama esasen beri haklıydı. Âdeta üstelik zayi bir kıta vardı.

2017 yılında aynı kadro yer bilimci, Maori dilinde Te Riu-a-Maui’yi, yani Zelandiya’yı keşfederek manşetlere bundan sonra. Bu 4,9 milyon kilometrekarelik geniş kıta, Madagaskar’ın kısaca şeş cani büyüklüğündeydi.

Ansiklopediler, haritalar ve arama motorları elden yedi kıta gösteriyordu fakat jeologlar, kendilerinden tehlikesiz bire bir halle sekizinci kıtayı bulduklarını açıkladı. Bu ana kara bire bir zamanda dünyanın yeryüzü beribenzer, genişlik ayrıntılı ve yer güre kıtası.

Sorun şu ki, yüzdelik 94’ü su altında ve okyanusun dibinden çabucak Eskimemiş Zelanda gibi beş altı ada akarsu yüzüne çıkıyor. Esasta esasen beri gözler önündeydi, ama görülememişti.

Zelandiya’yı keşfeden ekipten, Yıpranmamış Zelanda Krallık Araştırma Enstitüsü GNS Science’bile yer bilimci olan Andy Tulloch, “Bu, haddizatında çokça yıldızlı bire bir şeyin ortaya çıkarılmasının ne kadar zaman alabileceğini gösteren yeknesak,” diyor.

Zelandiya’nın keşfi elden başlangıçtı. Aradan geçen zamana rağmen, ana kara bibi 2 kilometre suyun altında gizemini koruyor. Lacerem oluşmuştu? Orada hangi canlılar yaşıyordu? Hangi kadar süredir akarsu altında? Soruların çoğu hala cevapsız.

Zor bire bir keşif

Zelandiya’yı aramak bütün tahakküm oldu.

Tasman’ın 1642’bile Eskimemiş Zelanda’yı keşfetmesinden tıpkı asırdan fazla tıpkısı süre bilahare, İngiliz harita yapımcısı James Cook cenup yarımküreye gönderildi. Resmi görevi, Gündüz’in ne kadar uzakta olduğunu tasarlamak üzere Venüs’ün Acun ile Devir arasından geçmesini gözlemlemekti.

Fakat yanına, evvel görevini tamamladıktan sonra açması için bir mühürlü zarf birlikte verilmişti. Bu zarfta çok belirsiz ayrımsız görevi elan olduğu bildiriliyor, mahsus üzerinden önceki olduğu cenup kıtasını keşfetmesi isteniyordu.

Zelandiya’nın varlığına dair geçmiş gerçek ipuçları, 1895’te Eskimemiş Zelanda’nın güney kıyıları açıklarındaki adaları bakmak için bir yolculuğa çıkan İskoç tabiatçı Sir James Hector eliyle bulundu.

Hector adaların jeolojisini inceledikten sonradan, Kullanılmamış Zelanda’nın “güney ve doğuya kadar uzanan ve demin sular altında olan büyük bire bir ana kara alanının tepesindeki benzeri keskin zincirinin kalıntısı” olduğu sonucuna vardı.

Bu erken keşfe karşın, muhtemel Zelandiya kıtası hakkındaki bilgiler belirsizliğini korudu ve 1960’lara kadar dayanabilen ayrımsız husus yapılmadı.

2017’deki araştırmaya önderlik fail GNS Science’tan yer bilimci Nick Mortimer, “Bu alanda amal az çok ciddi yürüyor” diyor.

1960’larda jeologlar nihayet bir kıtanın elbette tanımlanması gerektiği konusunda anlaştı: “Efdal rakımlı, çokça çeşitli kayaçlara ve ağırlık tıpkı kabuğa sahip jeolojik bire bir kayran” olması gerektiğini söylediler.

Bu, jeologlara üzerinde çalışacak aynı öz verdi – şayet sav toplayabilirlerse, sekizinci kıtanın gerçek olduğunu tanıtlama edebileceklerdi.

Yine birlikte işler ilerlemiyordu. Aynı kıta tedarik etmek yumruk ve pahalıydı; Mortimer’ın dediğine göre çokça üstelik aciliyet taşımıyordu.

1995’te Amerikalı jeofizikçi Bruce Luyendyk bölgeyi tekrar benzeri ana kara olarak tanımladı ve buraya Zelandiya adını vermeyi önerdi.

Bir sıralarda, ” Konfedere Milel Deniz Hukuku Sözleşmesi” yürürlüğe girdi ve nihayet Zelandiya’yı araştırmak amacıyla kilolu ayrımsız motivasyon imdi.

Konvansiyon kıran ülkelerinin, karasularının başlangıcından itibaren 200 deniz miline kadar uzanan Sınırlı Soylu Erki Bölgelerinin ötesinde “genişletilmiş ana kara sahanlığı” arzu edebileceğini ve bu alandaki kül petrol ve madeni zenginliklerden yararlanabileceğini belirtiyordu.

Bakir Zelanda henüz nazik ayrımsız kıtanın parçası olduğunu kanıtlayabilirse, bu alan şeş itmam henüz fazla olacaktı.

Birdenbire bölgedeki araştırı ve sezme seyahatlerine sağlanan mali destekler ve anbean bile bulunan kanıtlar arttı. Toplanan rastgele taş parçası Zelandiya’nın varlığını tanıtlama ika çalışmalarına katkıda bulunuyordu.

Bahir tabanının haritasını görmek üzere, yerkabuğunun ayrımlı bölgelerinde saha çekimindeki süfli değişiklikleri belirlemekte makbul uydu verileri araştırmalara serencam noktayı koydu.

Bu uygulayım bilimi ile Zelandiya neredeyse Avustralya büyüklüğünde balaban, biçimsiz tıpkısı yığın olarak ayan görülebiliyordu.

Yıpranmamış kıta nihayet dünyaya kanıtlanmıştı.

Üstünde Yıpranmamış Zelanda’nın yanında, Fransız kolonisi Kullanılmamış Kaledonya ve Avustralya’nın epey Lord Howe Adası ile bir zamanlar benzeri 18’nci çağ kaşifinin “tıpkı bölge büyüklüğünde görünüyor” dediği Ball’s Pyramid adındaki volkanik ada da bulunuyordu.

Gizemli süper kıtanın uzantısı

Zelandiya haddizatında 550 milyon sene önceki oluşan süper ana kara Gondwana’nın parçasıydı. Ancak tahminî 105 milyon sene önce, daha umum anlaşılamayan bire bir nedenle Gondwana’dan uzaklaşmaya başladı.

Kıtalarda yerkabuğunun derinliği genelde 40 kilometre, okyanuslarda ise kısaca 10 kilometre oluyor.

Zelandiya Gondwana’dan ayrılırken o kadar zorlandı ve gerildi ki yerkabuğu demin yalnız 20 kilometre derinliğinde.

Jeologlar akarsu altında olmasına rağmen, bulunan kayaç türleri zımnında Zelandiya’nın aynı kıta olduğunu biliyorlar. Kıtaların yerkabuğu granit, kil taşı ve kireçtaşı kadar magmasal, metamorfik ve tortul kayalardan vuku eğilimindeyken, ana deniz tabanı alelumum hemen bazalt üzere magmatik kayalardan oluşuyor.

uç oluşumu Zelandiya’yı jeologlar üzere ilginç tıpkı arkaç getiriyor. Söz Gelişi bu kadar mufassal ayrımsız kıta olduğu halde parçalanmamasının nedeni hala bilinmiyor.

Ne devir suya battığı de tıpkı apayrı giz. Şu anda su seviyesinin üstünde olan bölümleri Pasifik ve Avustralya tektonik plakalarının birbirlerini ittirmesiyle oluşan yükseltiler. Jeolog Andy Tulloch, birkaç sıradan cezire dışında gabi kalanı hep akarsu altında olan bire bir ana kara mı olduğu, yoksa eskiden tamamen cılız arazi mı olduğu üzerine görüş ayrılıkları olduğunu söylüyor.

Bu üstelik elbette Zelandiya’birlikte ne asıl canlılar yaşadığını gündeme getiriyor. Ilıman iklimi ve 101 milyon kilometrekareyi bulan degaje topraklarıyla Gondwana stabil haddinden fazla bitki ve hayvan türünün bulunduğu bir yerdi. Aralarında mevrut eski genişlik şişman hayvanlardan titanozorlar bile vardı. Olur acaba, Zelandiya’nın kayalarında bu hayvanların kalıntıları tür mi?

Dinozorların peşinde

Güney noksan kürede seyrek fosilleşmiş kara hayvanları bulunuyor ancak 1990’larda Bakir Zelanda’bile ara sıra fosiller bulundu.

Aralarında detaylı akrep, tafsilatlı boyunlu aynı dinozor olan soropod; gagalı, otobur dinozor hisilofodon ve zırhlı aynı dinozor türü olan ankilozor kalıntıları dahi vardı.

2006’da Güney Adası’nın kısaca 800 kilometre doğusundaki Chatham Adaları’nda büyük ayrımsız etçil hayvanın göl ayağı kemiği bulundu. Bilcümle fosiller, Zelandiya’nın Gondwana’sdan kopmasından sonrasına tarihleniyordu.

Fakat bu Zelandiya’nın iri tıpkısı kısmında dinozorlar bulunduğu anlamına gelmiyor.

Wellington’daki Victoria Üniversitesi’nde Jeofizik ve Tektonik Profesörü olan Rupert Sutherland, “Kıvrak yerey olmadan esmer hayvanları bulunup bulunamayacağı ve hakeza bire bir arazi yoksa hayvanların birlikte namevcut olup olmayacakları için teferruatlı benzeri ağız dalaşı var” diyor.

Bire Bir da Yıpranmamış Zelanda’nın bildirme ibret ve yeryüzü yüzü sıcak hayvanlarından olan Kivi kuşunun gizemi var. Tavuk kadar, uçamayan bire bir kuş bu. Yer andıran akrabasının, 800 sene öncesine büyüklüğünde Madagaskar ormanlarında dinç dev fil kuşu olduğu düşünülüyor.

Bilim insanları iki kuşun kuma atasının Gondwana’bile yaşayan bire bir kuş türü olduğuna inanıyor. Gondwana’nın tamamen parçalanması 130 milyon sene sürdü, ancak parçaları birlik dünyaya yayılarak Cenup Amerika, Afrika, Madagaskar, Antarktika, Avustralya, Gündüz Feneri Yarımadası, Hint Yarımadası ve Zelandiya’yı oluşturdu.

Bu birlikte Zelandiya’nın en azından benzeri kısmının bütün su üstünde olduğu izlenimi uyandırıyor. Fakat 25 milyon sene geçmiş kamu kıtanın ve iri olasılıkla Yıpranmamış Zelanda’nın tamamının suya battığı memul çağ aut. Sutherland, bütün bitki ve hayvanların daha sonra sömürge haline gelmiş olması gerektiğini söylüyor.

Direkt Zelandiya’nın bahir tabanından fosil toplamak mümkün olmasa üstelik, veri insanları sondajla fosillere ulaşabiliyor.

2017 yılında, tıpkısı kol bölgede şimdiye kadarki genişlik şümullü araştırmalardan birini yaptı ve şeş farklı yerde sondajla deniz tabanının 1.250 metre etraflıca indi. Aldıkları örneklerde, esmer bitkilerinin polenleri ve yunak, sığ denizlerde işlek organizmaların üreme hücreleri ve kabukları bulundu.

“Eğer derinliği yalnız 10 metre kadar olan bire bir akarsu varsa, etrafta yağız olma ihtimali de yüksek” diyen Sutherland, polen ve spor adı sunulan üreme hücrelerinin varlığının Zelandiya’nın sanıldığı kadar sular altında olmayabileceğine belen ettiğini belirtiyor.

Jeolojik kıvrım

Zelandiya’nın şekli dahi gizemini koruyor.

Sutherland, “Kullanılmamış Zelanda’nın yer bilimsel haritasına bakınca, özen çeken iki ilke var” diyor. Bunlardan biri Güney Adası’nda uzaydan birlikte görülebilen Yiğit Fayı.

İkincisi Eskimemiş Zelanda’nın da jeolojik kendisine beyninde bükülen ufki bir çizgi ile bölünmesi. Burası Pasifik ve Avustralya tektonik plakalarının birleştiği nokta ve güya biri dun ucunu eline alıp bile bükmüş kadar görünüyor.

Bir apayrı deyişle o noktaya büyüklüğünde devamlılık gösteren kayaç silsileleri devam etmiyor ve az daha sarp açıyla dönüyor.

Tektonik plakaların debi ettiği ve bunları değiştirdiği söylenebilir amma bunun elbette ve ne ant olduğu hala bilinmiyor.

Sutherland, “Seçkin öz suyun 2 kilometre altında, denk almanız gereken tabakalar üstelik bire bir zamanda bahir tabanının 500 metre derinliğinde olunca, his fayrap etmek haddinden fazla bunaltıcı” diyor:

“Çok zaman, servet ve çabalama gerekiyor.”

Tasman’ın araştırmasından kestirmece 400 yıl sonraları birlikte sekizinci kıta ile ilgili elan öğrenecek haddinden fazla öz var.