Malumat insanlarınca Kuzey Rum Fay Hattı’nın İsmetpaşa segmentinde ölçülü çalışmayla, hatta bitmeme eden “satıh akması”nın nedenleri araştırılıyor.
Fay hattının İsmetpaşa segmentinde Bolu’nun Gerede ile Çankırı’nın Kurşunlu ilçeleri arasındaki kestirmece 60 kilometrelik bölüm, İstanbul Maharet Üniversitesi Yer Bilimi Mühendisliği Bölümü Akademisyen Prof. Dr. Ziyadin Şarap, Baht Maharet Üniversitesi asistan Alpay Özdemir, Çankırı Karatekin Üniversitesi öğretim yardımcısı Recep Tayyib İrgüren ile Almanya ve Fransa’dan mevrut veri insanlarının katılımıyla 6 kişilik grup aracılığıyla inceleniyor.
Prof. Dr. Çakırdoğan, AA muhabirine, İsmetpaşa segmentinin 1943-1944 yıllarında 7’nin üstünde büyüklüğe erbap iki depremle kırıldığını söyledi.
Depremlerde milyarlarca tonluk kayaların yerinden oynadığını, aynı nevi kavuşum dengesinin bozulduğunu belirten Şarap, “Bunun dengelenmesi için ahit geçmesi gerekiyor. Depremlerden sonraları dengeye oturma çalışması, meydan kabuğunda hareketlere illet oluyor. Bunları hassas ölçüm fail cihazlarla ölçebiliyoruz. Buradan mevrut sinyaller toplanıyor ve santimetrenin altında hassasiyetle, bulunduğu noktanın zayi kaymadığını, kayıyorsa ne tarafa, hangi miktarda kaydığını ölçebiliyoruz. 20’ye yakın istasyonun ölçümlerine baktığımızda üstelik amiyane 1943-1944 depreminin etkisinin halen sürdüğünü, kaymaya devam ettiğini görüyoruz.” dedi.
Bölgede yaşanan kaymanın hissedilebilir düzeyde olmadığını dile getiren Şarap, “Projede fayın bu bölümünde Fransız ve Alman araştırma kurumlarıyla çalışıyoruz. Elde edilen sonuçları alay malay değerlendiriyoruz, çözümleme ediyoruz ve fayın davranışını elan dolgunca anlamaya çalışıyoruz.” diyerek konuştu.
Depremin bir anda olup bitmediğini, öncesinde yüklenme, enerji birikimi bulunduğunu vurgulayan Çakırdoğan, şöyle devam etti:
“Sarsıntı çabucak bunun boşaltılması var amma hep değil, tıpkı kısmı. Sarsıntı sonrasında üstelik devam ediyor, dengeleme hareketi var. Bu ayrımsız döngü, sonra tekrar yüklemeye giriyor, sarsıntı oluşuyor, hareket sonrası muvazene ve esasen. Bu döngü Yıldız Anadolu Fayı’nın bu kesiminde kısaca 250-300 yıl sürüyor. Yani 300 yılda bir büyük sarsıntı oluyor. Yani 300 yıl geçmesi gerekiyor bu fayın 7’nin üzerinde tıpkı yer sarsıntısı üretmesi üzere. Bu kaymanın etrafa verdiği ufak birlikte olsa ayrımsız tevettür var. Onu adisyon ediyoruz. Pekâlâ başlıyor, hangi şipşak devam ediyor, ne kadar sürüyor, bunlar henüz haddinden fazla aşina şeyler değil. Bunlar çokça andıran zamana büyüklüğünde ölçülmüş, gözlemlenmiş şeyler değildi. Dolayısıyla umum olarak anlamıyoruz, ne tetikliyor? Zira ansız başlıyor, kaymaya devam ediyor, yırtılma kabilinden gidiyor ve duruyor. Bunu hangi tetikliyor, sezonluk yüklülük var mı, hangi hızda oluyor, hangi kadar derinliğe gidiyor? Zımnında adsız birçok öz var. Bunu anlamaya çalışıyoruz.”
“Satıh akması” kırık hattının tamamında gözlenmeyen bulunmaz olaylardan biri
Çakırdoğan, incelenen bölgenin Şimal Rum Fayı’nın özel ayrımsız kısmı olduğuna dikkati çekerek, şöyle konuştu:
“Yıldız Küçük Asya Fay Hattı’nın tamamında gözlenmeyen eşsiz olaylardan biri burada debi ediyor. Buna ‘satıh akması’ diyoruz. Kırık normalde yapışıktır, 300 sene üzerine birikir ve kırılır amma fayın bu kısmı halen yüzeyde kaymaya devam ediyor. 1939-1942 depremi var, bunlarda böyle ayrımsız molekül bahis konusu değil. Muvazene falan tükenik, fay kitlenmiş ama burada halen kayıyor, yılda 2 santime yakın neredeyse kayıyor. Bunun zahir meydana geldiğini, sürekli mi zaman ahit mi kaydığını takip etmek için bu ölçümleri yapıyoruz. Aslında buna ‘okkalı debi’ diyoruz. Anlamaya çalıştığımız, iri depremlerden ilk hakeza bu şekilde eş benzeri bunaltıcı akıntı oluyor. Patadak kırılmıyor, öncesinde tedarik safhası oluyor, bu tedbir safhasında da deprem üretmeksizin bire bir kayma meydana geliyor ve ondan sonra larp kırılıyor. Buradaki aheste kayma hareketini anlarsak depremden esbak oluşan kaymayı de anlayabiliriz.”
“Şimal Anadolu Fay Hattı’nda deprem tehlikesinin olduğu biricik düz Marmara diyebiliriz”
İncelenen bölgede büyük bir hareket tehlikesi bulunmadığını vurgulayan Çakır, şunları kaydetti:
“Şimal Rum Kırık Hattı boyunca sarsıntı tehlikesinin olduğu tek saha Marmara diyebiliriz. Marmara Denizi’nde herkesin bildiği kabilinden bir hareket bekliyoruz. Tarihî depremlere bakıyoruz. 1939’üstelik başlıyor Erzincan’da kırılmaya, 1942, 1943, 1944, 1957, 1967, 1999 depremleri geliyor Marmara’ya kadar. Beyninde kırılmayan benzeri geçim var, oradan biliyoruz. Tafsilatlı zamandır sarsıntı olmayan aynı meydan. İki tarafı münkesir, ora birlikte kırılacak. en üst 1700’lü yıllarda kırıldığı düşünülüyor, dolayısıyla orada 250 seneyi geçmiş durumda. O yüzden, ‘Marmara Denizi’nde zelzele olacak, risk var.’ diyoruz. Yoksa bazen ölçümler, gözlemler, adisyon yapıp ‘Burada yer sarsıntısı olacak.’ demiyoruz. Onu kimse söyleyemiyor doğrusu. Depremleri başlangıçta kestirmek bahis konusu değil. Fay üzerindeki depremler, yakındaki depremler, fayın ne kadar çabuk kaydığı gibi ölçümlerden sonradan yer sarsıntısı olasılığı veriliyor.”
